Những Nguyên Tắc Kinh Doanh Của Người Do Thái – Phần 2

8. Đừng lãng phí thời gian vô ích

Mặc dù là còn có rất ít thời gian rảnh, một số người vẫn tìm mọi cách để giết nốt nó: bật TV lên, hoặc ngồi không chẳng lảm gì cả. Nhưng đấy không phải là chúng ta giết thời gian, mà thời gian trống đang giết chúng ta. Trong năm phút đó có thể lấy một quyển sách đọc được vài trang, hoặc nhớ lại một số ý tưởng.

Giám đốc trường đại học Yeshiva có một lần đưa vào thực nghiệm những lớp học đặc biệt chỉ có năm phút. Thậm chí cả những người sống ở xa cũng phải đến dự những lớp đó. Ông thầy Rabbin giải thích: “Tôi muốn để các bạn hiểu được rằng – thậm chí chỉ năm phút cũng làm được một điều gì đó.”

Trong quyển sách của German Vuk “Sự nổi loạn của Ca-in”, Villy, nhân vật chính, nhận được một bức thư từ cha mình. Đang chết dần vì bệnh ung thư, ông ta suy ngẫm về cuộc đời mình, về việc ông đã đạt được ít hơn nhiều so với sự trông đợi, và ông cảnh báo đứa con mình: “Nếu có thể được, con hãy ghi nhớ: không có gì, không có gì, không có bất cứ điều gì giá trị hơn thời gian. Có thể con nghĩ rằng con còn có nhiều thời gian dự trữ lắm, song thực ra không phải thế. Những tiếng đồng hồ lãng phí phá hoại cuộc đời con cả lúc trẻ, cũng như lúc gần kết cục, chỉ có điều lúc gần kết cục con sẽ cảm thấy rõ hơn và nhận thức tốt hơn mà thôi.”

Để áp dụng vào kinh doanh có thể nói rằng con người không tiêu phí thời gian, mà đầu tư nó. Vì vậy thời gian cũng giống như tiền, có thể xử dụng như một nguồn tài nguyên, mà nếu được dùng vào những hành động đúng dắn, sẽ từng bước từng bước đưa bạn đến gần những mục tiêu quan trọng của cuộc đời. Cùng lúc đó, cách xử dụng thời gian không đúng sẽ đẩy xa bạn ra khỏi việc hoàn thành những mục đích cuộc sống. Nếu tiền có thể tích góp dưới dạng tiết kiệm, thì thời gian, thật đáng tiếc thay, không thể tích góp được mà sử dụng trong tương lai. Thời gian đi mà không bao giờ trở lại, và điều duy nhất thuộc quyển của chúng ta – đó là không đánh mất nó vô ích.

9. Hãy tránh xa người láng giềng xấu.

Sách To-ra kể rằng người cháu của Áp-ra-ham là Lót đã sống nhiều năm gần ông chú mình. Sau đó cậu đã chuyển nhà đến thành Sô-đôm, là thành phố mà trong To-ra là biểu tượng của sự ác. Và mặc dù Lót chưa bao giờ giống như những người láng giềng của mình, cảm giác giống như là ông đã bị nhiễm một số điểm tính cách của họ. Vì, khi người dân thành phố đòi hỏi Lót phải đưa hai người khách cho họ lăng nhục, thì ông từ chối, nhưng thay vào đó, ông lại cư xử rất hèn hạ bằng cách đưa ra cho họ hai đứa con gái còn đồng trinh của mình. Khi Đức Chúa Trời hủy diệt thành Sô-đôm, Ngài đã đến cứu Lót, nhưng chưa chắc đã phải vì cớ ông này là người tin kính, mà là vì ông là cháu của Áp-ra-ham.

Do-thái giáo cho rằng ảnh hưởng của môi trường xung quanh là rất lớn. Trong một đoạn khác của To-ra, có kể về chuyện con cháu Cô-rê thuộc chi phái Lê-vi và cả 250 người con từ chi phái Ru-bên đã liên kết với nhau để chống lại Môi-se. Nhưng người giải kinh To-ra suy nghĩ nhiều về vấn đề làm thế nảo để xảy ra chuyện con cháu Cô-rê đã liên kết được với những kẻ đồng mưu kia. Ông Rashi, một thầy giải kinh thế kỷ thứ mười một, đã giải thích thế này: trong thời gian đi trong đồng vắng, Cô-rê và gia đình đã sống vách liền vách với các con cái nhà Ru-bên. Dựa trên những gì chúng ta được biết từ To-ra, có thể đưa ra kết luận rằng Cô-rê đã dùng lời hùng biện mà gây ảnh hưởng lên những láng giềng của mình và họ đã liên kết với cuộc nổi loạn của ông ta. Ngay sau đó Đức Chúa Trời đã hủy diệt Cô-rê và những kẻ đồng lõa. Trong sách Mishne có lời chép (trong một ngữ cảnh khác) “khốn thay cho kẻ ác và láng giềng của hắn.”

Như những câu chuyện về Lót và Cô-rê cảnh báo chúng ta, cái ác có thể có ảnh hưởng mạnh hơn cả cái tốt. Thí dụ, “một đứa trẻ hư” dễ dụ dỗ “đứa trẻ ngoan” dùng ma túy hơn là “đứa trẻ ngoan” giáo dục được “đứa trẻ hư”. Đối với người lớn cũng vậy thôi. Thời đó Lót đã chẳng làm cho các láng giếng mình được tốt lên, nên ông đã không tránh được ảnh hưởng của họ.

Hãy tránh xa những người láng giếng xấu. Và, quan trọng hơn cả, là hãy để ý làm sao cho con cái bạn cũng biết cư xử như vậy.

10.Đừng nói gì, nếu không có gì để nói

Có một lần một thành viên trẻ nghị viện đã hỏi lời khuyên của Bên-gia-min Diz-ra-e-li, thủ tướng Anh quốc thời thế kỷ XIX, khi nào thì nên lên tiếng trong các vấn đề tranh cãi.

– Anh có thể nói một điều gì mới, mà trước kia anh chưa nói không?

– Không, tôi chỉ muốn người đi bầu được biết về việc tôi tham gia vào các cuộc tranh luận.

– Thế thì hãy im lặng, chẳng thà để mọi người nói về anh: “Thật thú vị, không biết anh ta nghĩ về vấn đề đó như thế nào”, còn hơn là để họ nói: “anh ta phát biểu thế để làm gì cơ chứ?” – ông thủ tướng trả lời.

Theo quan sát của ông Diz-ra-e-li, một số người lên tiếng phát biểu chỉ để cho mọi người chú ý đến sự có mặt của họ mà thôi. Có một lần ông Mal-bim (Leib Ben Jakhin Michael), một nhà bình luận To-ra nổi tiếng thế kỷ XIX và một giảng viên, đã có mặt tại một bài giảng dài dòng và vô bổ của một người về chủ đề sự suy xét nhạy bén và những quan điểm về tương lai. Cảm thấy là mình đang lãng phí thời gian, ông Mal-bim nhận xét: “sách Truyền đạo có đưa ra hai mươi hai đôi đối kháng bất di bất dịch, thí dụ như “có kỳ yêu và có kỳ ghét” hay là “có kỳ khóc và có kỳ cười”. Nhưng trong các trường hợp đó đều có cả vị trí trung gian nữa. Có thể không yêu mà cũng không ghét, hoặc không khóc mà cũng không cười. Nhưng có một đôi mà luôn luôn khiến tôi phải thực sự suy nghĩ: “có kỳ im lặng và có kỳ nói”. Cho đến ngày hôm nay tôi chưa hiểu nổi đâu là điểm trung gian của đôi đối kháng này. Nhưng, sau khi nghe bài phát biểu hôm nay, tôi hiểu rằng người ta có thể nói (không giữ sự im lặng) và cùng lúc đó chẳng nói lên điều gì cả!”

11.Hãy hạn chế cơn thịnh nộ của mình, chỉ nên giận hoàn cảnh bất lợi mà thôi.

Cơn giận làm lu mờ trí khôn, còn cơn thịnh nộ phá hủy nó. Tal-mút dạy rằng: khi người khôn đánh mất sự tự kiềm chế, anh ta cũng đánh mất cả trí khôn mình. Thí dụ, trong sách Dân số ký có kể trường hợp xảy ra với Môi-se, một nhà tiên tri vĩ đại nhất trong số các tiên tri. Đức Chúa Trời phán truyền với ông rằng ông phải ra lệnh (nói) với tảng đá, để nó chảy nước ra. Đầy bực tức vì sự lằm bằm thường xuyên của người do-thái, Môi se đã giơ gậy đập vào tảng đá và la lên: “Hỡi dân phản nghịch! hãy nghe, chúng ta há dễ khiến nước chảy từ hòn đá nầy ra cho các ngươi được sao?”

Trong cơn thịnh nộ chúng ta có xu hướng hành động đột ngột và nói những điều ngu xuẩn. Từ “chúng ta” có thể khiến liên tưởng rằng chính Môi-se và người anh của ông sẽ làm ra phép lạ. Môi se không muốn như vậy, nhưng người Y-sơ-ra-ên có thể nghĩ rằng chính tiên tri và anh của ông là thần. Môi-se đã bị phạt một cách rất nghiêm vì sự bùng nổ cơn thịnh nộ của mình: Đức Chúa Trời đã không cho phép ông được đặt chân và Đất hứa (Dân số ký 20:12). [từ ND & BBT: một lỗi nữa của Môi-se là ông không chỉ nói với hòn đá, mà còn giơ gậy lên đập vào nó. Nếu ông chỉ nói, mà hòn đá chảy nước ra thì thật rõ ràng là phép lạ của Chúa Trời, còn khi ông đã đập cây gậy, thì người ta có thể nghĩ rằng đấy là ông đã biết chỗ có mạch nước và dùng cây gập đập vỡ hòn đá cho nước chảy ra mà thôi.]

Các bạn có thể nhớ ra được lúc nào trong cơn thịnh nộ bạn đã nói một điều mà sau đó phải hối tiếc không? Nếu không, có lẽ bạn có trí nhớ quá là kém.

Khi đánh mất sự tự kiềm chế, chúng ta thường chuyển sang tấn công cá nhân. Nhiều người xử dụng những cụm từ “cả đời”, “luôn luôn” (“Cả đời mày chẳng gì cho đúng được”), hoặc “chẳng bao giờ” (“Anh chẳng bao giờ biết nghĩ đến ai hết, chỉ biết nghĩ về mỗi mình thôi”).

Những lời tấn công như vậy làm mất lòng người ta. Anh ta sẽ không thể không nhận lỗi mình mà không thừa nhận sự vô tích sự hoàn toàn của mình: (“Đúng rồi, tôi cả đời chỉ làm hỏng việc thôi”), hoặc sự ích kỷ của mình (“Đúng rồi, tôi là kẻ ích kỷ đến tận xương tận tủy, tôi chỉ lo nghĩ đến mình mà thôi”).

Quan trọng nữa là những lời tấn công đó là bất lịch sự, vì đó là điều dối trá. Chẳng có thể nào có chuyện người mà bạn mắng đó lại tồi tệ đến mức đó.

Hãy tuân thủ những nguyên tắc giúp ta kiểm soát được cảm xúc (và lưỡi mình): hãy hạn chế cơn thịnh nộ, có tức giận thì chỉ tức giận hoàn cảnh xấu thôi. Giận bao nhiêu tùy thích, nhưng những lời nói ra chỉ hướng tới đúng những hoàn cảnh đã chọc giận bạn thôi. Khi đó bạn sẽ không nói những lời mà có thể sẽ vĩnh viễn xúc phạm người khác. Những từ kiểu như “luôn luôn” hoặc “chẳng bao giờ” và xu hướng muốn “chụp mũ” (chỉ tổng quát cái xấu) sẽ khiến người ta nói ra những lời rất khó tha thứ và không thể nào quên đi được.

Nếu bạn có tính nóng nảy, hãy cố nghe theo lời khuyên khôn ngoan của một nhà thơ và một nhà triết học thế kỷ thứ XI Sa-lô-môn-Ibi-Gáp-ri-ên: “Tôi có thể từ chối những lời mình chưa nói ra, nhưng chẳng thể nào lấy lại được những gì đã nói.”

12.Hãy xét khoan hậu về mọi hành động của người khác

Bạn có biết câu thành ngữ “Hãy xét khoan hậu về mọi hành động của người khác” chưa? Nếu chưa, thì có thể qua những bản dịch khác không hoàn toàn chính xác: “Hãy xét khoan hậu mọi người”, hoặc “Nếu còn phân vân, hãy giải quyết tốt cho người ta”.

Một thái độ cư xử như vậy có thể bị coi là thiếu suy nghĩ. Liệu chúng ta có phải đối xử khoan hậu với kẻ trộm bây giờ đang muốn xin vào làm người thu ngân ở ngân hàng? Người phụ nữ phải trả lời gì với lời đề nghị của người đàn ông, mà vợ anh ta mới đòi ly dị vì bị đánh đập? Liệu cô ta có nên theo nguyên tắc: “nếu còn phân vân, hãy giải quyết tốt cho người ta”?

Trong thực tế, dịch cho đúng ý hơn câu thành ngữ đó phải là: “Hãy xét khoan hậu về mọi hành động của người khác”. Nói một cách khác, khi đánh giá về cư xử của một người khác, đừng chỉ nghĩ về một hay là hai hành động xấu, mà phải chú ý đến cả những điều tốt mà con người đó đã làm nữa. Thí dụ, cách đây không lâu trong một tạp chí có một bài báo ra mắt để phê phán ông Oscar Shindler, trong đó chủ yếu kể về những chuyện đeo đuổi phụ nữ của ông ta. Thêm vào đó, trong thời kỳ Thế chiến lần thứ hai, Shindler cũng chẳng có gì nổi bật về những nguyên tắc trong quan hệ làm ăn.

Thực tế là ông ta cũng có những mặt tiêu cực. Nhưng ông đã liều mạng để cứu thoát hưon 1150 người Do-thái khỏi tay phát-xít. Sự liều mình hy sinh của ông quan trọng hơn nhiều mọi thiếu sót, và chúng ta phải tính đến điểm này.

Luân lý Do-thái dạy: nếu bạn biết nhiều điểm tốt về con người và bỗng nhiên gặp phải chuyện anh ta đã phạm một sai lầm, thì đừng vội khinh thường người đó. Tốt hơn cả là hãy cố hiểu vì sao anh ta lại cư xử như vậy. Hãy tìm lý do để bào chữa cho hành động của anh ta. Nếu bạn không tìm được lời giải thích lô-gích, thì hãy coi đó như là chuyện tình cờ thôi. Đừng coi đó là điều cố hữu của anh ta.

Dennis Prager một lần đã nói rằng nếu bạn biết ai đó khá lâu, bao giờ cũng có thể nêu lên được năm phẩm chất tính cách mà khiến bạn cho anh ta là một người tốt, thậm chí tuyệt vời nữa, và đồng thời năm phẩm chất khiến ta phải nghĩ là anh ta là một người xấu. Chúng ta thường phán xét bất công về người khác. Nếu chúng ta không thích ai đó, chúng ta chỉ nghĩ về chuyện anh ta thật là xấu thôi.

Ngày hôm nay Áp-ra-ham Linh-côn nổi tiếng là một trong những lãnh tụ vĩ đại nhất của nước Mỹ. Nhưng vào thời của mình ông thường bị trỉ trích dữ dội. Có phải là tính cách ông đã thật sự hoàn hảo? Tất nhiên là không, nhưng ngày hôm nay chúng ta gọi những người mà chỉ biết chú ý đến những điều đó là những kẻ chỉ trích và ngu dại. Khi thấy viên kim cương, họ không nhận thấy vẻ đẹp của nó, bởi vì chỉ để ý vào những vết rạn nứt.

Đừng quên điều tốt. Quan trọng nhất là hãy công bằng.

Trong hoạt động kinh doanh thường phải gặp mâu thuẫn nhiều hơn là so với cuộc sống đời thường: nảy sinh sự xung khắc lợi ích, không ngừng diễn ra cuộc đấu tranh để điều khiển công việc. Trong bối cảnh “trận chiến marketing”, “chiến tranh thương hiệu” và những chiến lược kinh doanh hiện đại tương tự, người ta không phải lúc nào cũng cư xử được phù hợp. Chính vì thế nên nguyên tắc “Hãy xét khoan hậu về mọi hành động của người khác” có thể đem lại sự giúp đỡ lớn trong việc đưa ra được quyết định đúng đắn, đặc biệt là trong những hoàn cảnh giao tiếp trong kinh doanh.

13.Hãy trả lại đồ bị mất

“¹ . Nếu ngươi thấy bò hay là chiên của anh em mình bị lạc, thì chớ làm bộ chẳng thấy, phải dẫn nó về cho anh em mình.² Ví bằng anh em ngươi không ở gần ngươi, và ngươi không quen biết người, thì phải dắt bò, chiên đó vào nhà ngươi, cho đến chừng anh em ngươi đến kiếm, bấy giờ, phải trả nó lại cho.³ Ngươi làm như vậy cho con lừa, áo xống hay là mọi vật chi của anh em ngươi mất, mà ngươi xí được; chớ làm bộ không thấy.” (Phục truyền đoạn 22)

Một người phụ nữ nhặt được trong phòng nghỉ của trạm xăng một chiếc ví nhỏ. Trong đó có bốn trăm đô-la bằng những tờ giấy bạc hai mươi đô-la.

Tình huống này khiến bà phải suy nghĩ. Nếu bà để tiền lại chỗ cũ, với hy vọng rằng người chủ của nó sẽ quay trở lại, thì cũng có thể có ai đó khác sẽ lấy chúng. Nếu trao lại cho một nhân viên nào đó, người ta cũng có thể giữ lại cho mình. Vì thế nên bà lấy ví tiền đó và để lại một mẩu giấy ghi: “Tôi nhặt được cái ví. Nếu nó là của bạn, hãy gọi điện cho tôi.” Bên dưới bà ghi số điện thoại mình. Không lâu sau đó một người phụ nữ gọi đến, và nói rằng bà đánh mất ví có tiền trong đó. Nhưng khi bị hỏi rằng trong ví có bao nhiêu tiền, và ví đó đã để quên ở đâu, thì rõ ra là bà ta chỉ đang thử đoán mò. Sau đó, một người đàn ông gọi đến và nói rằng đó là chiếc ví của bà mẹ anh ta, bà đánh mất bốn trăm đô-la toàn là tờ hai mươi đô-la. Bà mẹ và cậu con trai đã đến để lấy lại tiền mình. Thì ra họ là những người nghèo, và bốn trăm đô-la đó là khoản tiền trợ cấp xã hội của bà.

Người phụ nữ lớn tuổi kia rất vui và cảm ơn người đã trả lại tiền cho mình.

Nhặt được một đồ vật bị mất, và tìm mọi cách để trả lại nó đúng cho chính chủ, người phụ nữ này đã tuân theo điều luật của To-ra được trích dẫn ở trên. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, mục này được gọi là “trả lại đồ bị mất”. Người nhặt được phải trả lại đồ vật cho đúng chính chủ, cho nên người phụ nữ đã xử sự đúng, khi không đưa nó cho những người phục vụ ở trạm xăng, hoặc đưa ngay cho người gọi đến trước tiên mà nói rằng đó là ví tiền của họ. Theo luật của người Do-thái, phải công bố về vật thất lạc đã tìm thấy (trong trường hợp này bà đã chỉ ra trong tờ giấy là chiếc ví), và sau đó hỏi về các dấu tích cụ thể (“Có bao nhiêu tiền trong ví? Bạn đã để quên nó ở đâu”). Nếu mà đồ vật không có dấu tích cụ thể nào (thí dụ tờ một đô-la rơi giữa phố đông người), thì có thể coi như rằng người chủ của nó đã không còn hy vọng tìm lại được nó, lúc đó người nhặt được có thể được giữ lấy.

Theo luật của người Do-thái, giữ lại cho mình đồ vật có dấu tích và có thể trả lại được cho chính chủ – là một lỗi lầm nghiêm trọng, vì đó không chỉ là ăn cắp, mà là một tội lỗi mà không hối cải cho đến cùng được. Thậm chí nếu sau này người đó ân hận về việc mình đã cư xử không trung thực, thì anh ta cũng không thể tìm lại được người chủ của đồ vật đó. Sửa lại việc làm sai trái đó không thể được nữa.

Mỗi người trong số chúng ta có thể một lần nào đó nhặt được một vật nào đó thật sự giá trị (thí dụ tiền hoặc thẻ tín dụng). Những lời To-ra nói “phải trả nó về cho anh em mình” nhắc chúng ta rằng, giữ lấy những đồ vật đó không chỉ giống như là ăn cắp, mà chính là ăn cắp.

14.Chừng nào nến còn cháy

Một nhà thông thái vĩ đại Rabbin Ysrael Sa-lan-ter một lần dừng lại nghỉ đêm ở nhà người thợ giầy. Đến tận đêm khuya ông vẫn thấy người kia làm việc dưới ngọn nến lay lắt gần tàn. Rabbin Sa-lan-ter đến gần người chủ nhà và hỏi:

– Xem kìa, đã muộn lắm rồi, nến cháy đã gần tàn hết. Sao ông còn làm việc?

– Chừng nào nến còn cháy, còn có thể làm được hoặc sửa được cái gì đó.

Chừng nào chúng ta còn sống – chừng nào nến còn cháy – chúng ta còn có thể sửa được cái gì đó. Chúng ta còn có thể làm hòa với người mình đã xa cách, cải thiện quan hệ trong gia đình, bố thí cho người nghèo, giúp đỡ bạn mình tổ chức ra công việc làm ăn. Chúng ta có thể làm việc với tính cách mình, và học được cách trở nên công bằng.

Điều gì bạn muốn sửa trong tính cách mình? Hãy nghĩ xem cách nào mình có thể làm được.

Chừng nào nến còn cháy, chúng ta còn có thể cải thiện quan hệ của mình, thế giới của mình, chính bản thân mình.